Trình bày tờ trình dự án luật tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Duy Ngọc nhấn mạnh, tự do cư trú là một trong những quyền cơ bản của công dân đã được ghi nhận trong Hiến pháp và được cụ thể hóa trong các văn bản quy phạm pháp luật về cư trú với những quy định cụ thể về điều kiện, thủ tục đăng ký cư trú; qua đó, tạo cơ sở pháp lý thuận lợi cho công dân được thực hiện quyền tự do cư trú, lựa chọn nơi cư trú.

Dự thảo luật sửa đổi lần này thể chế hóa 2 nhóm chính sách đã được Chính phủ thông qua.

Một là bãi bỏ hình thức quản lý dân cư bằng sổ hộ khẩu, sổ tạm trú và thay thế bằng hình thức quản lý theo số định danh cá nhân cập nhật thông tin trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cở sở dữ liệu về cư trú. Cụ thể, thay thế việc quản lý cư trú (thường trú, tạm trú) từ phương thức thủ công bằng sổ giấy sang phương thức quản lý bằng việc sử dụng mã số định danh cá nhân.

Hai là, dự luật quy định về trình tự, thủ tục đăng ký cư trú theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính. Việc thực hiện quản lý dân cư thông qua phương thức mới bằng mã số định danh cá nhân trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu về cư trú sẽ dẫn đến việc bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ 13 nhóm thủ tục hành chính liên quan đến đăng ký, quản lý thường trú, tạm trú của công dân.

Theo đó, dự thảo Luật Cư trú (sửa đổi) đã bỏ các quy định về sổ hộ khẩu, sổ hộ khẩu cấp cho hộ gia đình, sổ hộ khẩu cấp cho cá nhân, tách sổ hộ khẩu, giấy chuyển hộ khẩu; điều chỉnh, bổ sung một số quy định khác có liên quan đến sổ hộ khẩu, sổ tạm trú. Đồng thời, dự thảo Luật bỏ toàn bộ các thủ tục về cấp đổi sổ hộ khẩu, cấp lại sổ hộ khẩu, cấp giấy chuyển hộ khẩu, cấp đổi sổ tạm trú, cấp lại sổ tạm trú, điều chỉnh những thay đổi trong sổ tạm trú, gia hạn tạm trú.

Bên cạnh đó, Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Duy Ngọc cũng cho biết, dự luật Cư trú sửa đổi hiện vẫn còn một số vấn đề còn ý kiến khác nhau.

Có ý kiến băn khoăn bỏ hay không các quy định riêng về điều kiện đăng ký thường trú tại thành phố trực thuộc Trung ương và việc đăng ký thường trú tại các thành phố này có được áp dụng thống nhất trên toàn quốc hay không?

Ngoài ra, cũng có đề xuất xóa đăng ký thường trú với trường hợp công dân vắng mặt tại nơi cư trú từ trên 12 tháng liên tục mà không đăng ký tạm trú ở nơi nào hoặc không khai báo tạm vắng với công an xã, phường, thị trấn nơi thường trú. 

Tại phiên họp thẩm tra, các đại biểu đều bày tỏ tán thành với sự cần thiết sửa đổi toàn diện luật Cư trú, ủng hộ các chính sách lớn của dự án Luật nhất là việc bãi bỏ hình thức quản lý dân cư bằng Sổ hộ khẩu, Sổ tạm trú.

Các đại biểu cho rằng phương thức quản lý bằng số định danh cá nhânsẽ giúp không chỉ đơn giản hóa thủ tục, giấy tờ, tiết kiệm chi phí hành chính cho công dân mà còn góp phần bảo đảm quản lý công dân chặt chẽ, thực chất, khắc phục nhiều bất cập trong quản lý dân cư ở Việt Namhiện nay.

Tuy nhiên Phó Chủ nhiệm UBPháp luật Trần Thị Dung bày tỏ băn khoăn về tính khả thi của quy định bởi Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư đang trong quá trình xây dựng và hoàn thiện và đã chậm về tiến độ so với yêu cầu của Luật Căn cước công dân. Tờ trình của Chính phủ cũng đã nêu, đến nay mới có 16 triệu công dân được cấp số định danh cá nhân. Như vậy, việc bỏ Sổ hộ khẩu, Sổ tạm trú khi luật Cư trú sửa đổi có hiệu lực (năm 2021) khó đảm bảo khi còn một khối lượng lớn công việc cần phải thực hiện để hoàn thành xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và hàng chục triệu công dân cần được cấp số định danh.

Ủy viên Thường trực UB Pháp luật Bùi Văn Xuyền cũng phân tích, việc triển khai thi hành luật nàythuộc vào tiến độ hoàn thành việc xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư (theo kế hoạch là năm 2021) cũng như việc cấp số định danh cá nhân cho tất cả công dân Việt Nam. Thực tế, dự thảo luật này cũng được xây dựng chậm, trình một cách gấp gáp, chưa đảm bảo để xem xét kỹ lưỡng các nội dung.

Chủ nhiệm UB Pháp luật Hoàng Thanh Tùng khái quát, các ý kiến tại cuộc họp nhất trí cao với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung luật Cư trú để tạo điều kiện thuận lợi cho người dân thực hiện quyền tự do cư trú, kịp thời ứng dụng khoa học công nghệ nâng cao hiệu quả công tác quản lý. Do luật này sẽ tác động lớn đến người dân, các cơ quan tổ chức nên cần rà soát đánh giá kĩ các nội dung sửa đổi, lấy ý kiến rộng rãi các đối tượng chịu sự tác động để luật ban hành đi vào cuộc sống, không làm phát sinh vướng mắc trong việc thực hiện quyền của người dân cũng như việc cung cấp các dịch vụ công.

Phương Thảo