Doanh nghiệp (DN) làm một dự án phải xin ý kiến vài bộ, như Bộ Xây dựng, Tài nguyên và Môi trường, Công Thương…
“Mỗi bộ đều dành cho mình một quyền gì đó, khiến DN phải đi hết bộ này tới bộ khác để xin”, ông nói. Ông dẫn chứng, số căn hộ trong dự án phải xin phép Bộ Xây dựng, trong khi tỉnh có thể tự quyết được. “Có rất nhiều loại giấy như vậy dù không có ý nghĩa, chỉ mất thời gian, tiền bạc của DN, bị cán bộ nhũng nhiễu, hạch sách”, ông nói.
Dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) và Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) trình Quốc hội trong kỳ họp cuối năm nay sẽ có danh mục ngành nghề cấm và kinh doanh có điều kiện. Tuy nhiên, khi Quốc hội, Chính phủ, Bộ KH&ĐT đã có văn bản yêu cầu và đề nghị các bộ ngành thống kê ngành nghề cấm và kinh doanh có điều kiện, các bộ ngành vẫn làm rất chậm (trừ Bộ Quốc phòng, Bộ Tư pháp và Thanh tra Chính phủ đã báo cáo).
Vì vậy, ngày 19/8, Chính phủ phải tổ chức riêng cuộc họp với các bộ, ngành thảo luận và cho ý kiến về việc này. Ngay sau đó, Bộ KH&ĐT đã thành lập nhóm rà soát và xây dựng danh mục những ngành nghề cấm và kinh doanh có điều kiện.
TS Lê Đăng Doanh, thành viên nhóm rà soát đặc biệt của Bộ KH&ĐT cho biết, có nhiều nguyên nhân khiến các bộ ngành chậm trễ, như khâu rà soát phải cẩn trọng nên mất thời gian. “Cũng có thể đây (giấy phép “con” - PV) là nguồn thu lợi không chính thức của một số cán bộ nhân viên, nên họ tìm cách gây chậm trễ hoặc không trả lời”, ông Doanh nói.
Ông dẫn chứng năm 2001, Thủ tướng cũng từng có văn bản yêu cầu các bộ ngành công bố ngành nghề cấm và kinh doanh có điều kiện, nhưng không đơn vị nào trả lời. Khi hỏi, mỗi đơn vị trả lời một kiểu, thậm chí nói không có. Tuy nhiên, khi điều tra thực tế từ DN đã phát hiện rất nhiều giấy phép con tại các bộ ngành. “Rõ ràng có sự chậm trễ cố ý trong công bố ngành nghề cấm và kinh doanh có điều kiện”, ông Doanh nói.
GS Nguyễn Mại, nguyên Thứ trưởng KH&ĐT, nói: “Các bộ ngành không muốn công bố vì đó là lợi ích của họ. Từ trước tới nay giấy phép con vẫn là nơi dễ có quyền nhất, thậm chí dễ xảy ra tiêu cực, xin - cho. Giờ bỏ giấy phép con là ảnh hưởng tới lợi ích của người ta, nên không ai muốn bỏ”, GS Mại nói.
Như Thông tư 20 của Bộ KH&CN (có hiệu lực từ 1/9 tới đây), quy định máy móc, thiết bị cũ nhập khẩu phải đảm bảo chất lượng đạt ít nhất 80%. “Thế nào là 80% chất lượng, ai đo, lấy gì đo được? Quy định thế cán bộ kiểm định thích cho bao nhiêu cũng được.
Có lần một DN Nhật Bản kể, khi nhập máy về, cơ quan Việt Nam đánh giá chất lượng máy chỉ được 60%, sau đấy đưa phong bì thì lên 70%, hôm sau đưa thêm phong bì lại lên 80%. Đấy là những kẽ hở cho tham nhũng”, GS Mại nói. Thay vào đó, theo ông Mại, có thể quy định rõ các điều kiện về khí thải, tiêu chuẩn lao động, tiết kiệm năng lượng… nếu đạt sẽ cho nhập. Sẽ chẳng ai dám nhập máy cũ.
Để xử lý việc chậm trễ của các bộ ngành, GS Nguyễn Mại cho rằng, Thủ tướng cần đưa ra mốc thời hạn, nếu đơn vị nào không thực hiện sẽ cách chức người đứng đầu. Khi cách chức một hai người sẽ chẳng bộ ngành nào dám không công bố.
“Cách tiếp cận như vậy là hiện đại nhất trong điều hành của một nền hành chính quốc gia. Hiện chúng ta vẫn là giơ cao đánh khẽ, biết bao nhiêu chỉ thị, văn bản, quy trách nhiệm, nhưng mấy người bị mất chức vì thiếu tinh thần trách nhiệm?”, nguyên thứ trưởng Nguyễn Mại nói.
Để loại bỏ giấy phép con, theo GS Nguyễn Mại, cần thay đổi tư duy quản lý, cách tiếp cận. Hiện, cơ quan quản lý thường yêu cầu điều kiện ngay khi đăng ký kinh doanh và phải có đủ giấy phép mới được làm. Như kinh doanh xăng dầu, DN phải xin phép phòng cháy chữa cháy ngay khi xin cấp phép, còn làm hay không tùy DN, ít khi kiểm tra (nếu kiểm tra cũng đa phần có báo trước).
Nếu xảy ra cháy nổ, lúc đấy mới tìm nguyên nhân, quy trách nhiệm. Trong khi ở các nước như Đức, Pháp… chỉ đặt ra các tiêu chí từng ngành nghề, DN theo đó để thực hiện không cần phải xin giấy phép con. Tuy nhiên, nếu kiểm tra, anh không làm đúng sẽ phạt rất nặng.
Chiều 28/8, trao đổi với chúng tôi
, Bộ trưởng KH&ĐT Bùi Quang Vinh cho biết, sau khi Quốc hội chỉ đạo quyết liệt, Thủ tướng họp (ngày 19/8), các bộ ngành đã gửi danh sách ngành nghề cấm và kinh doanh có điều kiện về Bộ KH&ĐT.
“Chúng tôi đang rà soát, thống nhất và loại bỏ những quy định không hợp lý, mục tiêu làm sao tốt nhất có thể”, Bộ trưởng Vinh nói.